GİRİŞ
Manisa ilinin; yüzölçümü 13.810 km²’dir. İlçe sayısı, Merkez ilçe ile beraber 16, Belediye sayısı 74, köy sayısı 779, köy altı yerleşim birimi 493’tür. İl merkezinin komşu merkezlere olan uzaklıkları; Aydın’a 156 km., Balıkesir’e 137 km., Denizli’ye 206 km., İzmir’e 36 km., Kütahya’ya 316 km., Uşak’a 193 km’dir.
Görkemli Spil Dağı’nın eteklerinde kurulmuş olan Manisa İli; adını mesir macunu, Tarzan’ı ve üzümü ile tüm dünyaya duyurmuştur. Her yıl düzenlenen Mesir Şenlikleri’nde il başka bir havaya bürünmektedir. Ayrıca Tarzan’ıyla ülkemizde ilk çevre hareketini başlatmış olan Manisa, bu vesileyle yeşili koruma bilincine de öncülük etmiştir. Zengin bitkisel ürün deseni ve çeşitliliğine, bereketli topraklara, yumuşak bir iklime sahiptir.
Manisa ili yüzölçümü 1.345.820 hektar olup, işlenebilir tarım arazisi varlığı 515.192,8 hektardır. Toplam tarımsal alanların %35.50 si sulanabilir durumdadır. Manisa bir sanayi ili olmasının yanında, geniş bitkisel ve hayvansal ürün yelpazesi ile Türkiye tarımında çok önemli bir yere sahiptir. Türkiye’de üretimi yapılan önemli kültür bitkilerinden kuru ve yaş üzüm, zeytin, pamuk, tütün, kiraz ve hububatlar en önemli ürünlerdir. Üretmiş olduğu tarımsal üretim değerleri ile Türkiye’de ilk 3 arasında yer alan Manisa, zaman zaman 1. il konumuna da gelmiştir. Günümüzde Manisa ile özdeşleşmiş bazı ürünlerin başında çekirdeksiz kuru üzüm, tütün ve zeytin gelir. Türkiye’den ihraç edilen çekirdeksiz kuru üzümün %75-80’ini, Türk tipi ( şark tipi – oriental ) tütün ihracının %35 e yakın miktarını tek başına Manisa karşılamaktadır.
Tarımsal sanayi son 10 yılda hızla gelişmiştir. Gıda sanayi işyeri sayısı 1.691 adet, Tarım işletmesi sayısı 77.243 adet, Meyve-sebze konserve salça işleme 338 adet, Un ve unlu mamül işleme 820 adet, Süt ve ürünleri işleme 156 adet, Bitkisel yağ işleme 104 adet, Et ve ürünleri işleme 31 adet, Şekerli mamul işleme 77 adet, Alkollü ve alkolsüz içecek 20 adettir. Tesislerin önemli bir kısmı yerel üretim yapan işyeri olmasına karşılık, ülke çapında ve ihracata yönelik üretim yapan gıda işletmeleri de mevcuttur.
2009 yılı itibarıyla Manisa 231.039 ton kuru üzüm, 137.885 ton sofralık üzüm ihracatı yapmıştır. Bunun yanında ilden 28.266 ton kiraz, 16.094 ton domates, 12.293 ton et olmak üzere toplam 648.702 ton muhtelif gıda, konserve ve bitkisel ürünler ihraç edilmiştir. Bu yönüyle Manisa tarımsal ürün ihracatında önemli bir yer işgal eder.
Tarımda yaşanan bu gelişmelere paralel olarak, mevcut ürün deseni yanında alternatif ürün yetiştiriciliğini yaygınlaştırmak, tarımsal hedeflere yön vermek ve yeni tarım tekniklerini üreticilere aktarmak amacıyla İl Özel İdare ve Sosyal Yardımlaşma Dayanışma Vakfı kaynaklı projeler hayata geçirilmektedir.
Uygulanan projeler neticesinde Meyvecilik ( Bodur Elma, Kiraz, Zeytin, Ceviz, Çilek, Antepfıstığı vb.), Hayvancılık ( Arıcılık, Saanen Keçisi, Koyunculuk vb.) üreticiler tarafından benimsenmiştir. Örneğin Gördes, Demirci, Selendi ilçelerinde kiraz yetiştiriciliği, Gölmarmara, Kula, Köprübaşı ilçelerinde çilek yetiştiriciliği yaygınlaşmıştır. Bu çalışmaların neticesinde Kiraz alanları bakımından Manisa ilk sıralarda yerini almıştır.
Köy Merkezli Tarımsal Üretime Destek Projesi kapsamında Merkez ilçe dahil 16 ilçemizde 2009 yılında 56 Tarım Danışmanı görevlerini sürdürmektedir. Tarım Danışmanları tarımsal kalkınma, verim ve kalite yükseltme çalışmalarının yanında, görev yaptıkları bölgenin altyapı, yol ve benzeri sorunları ile de ilgili kurumlarla koordinasyon ve çalışmalarda bulunmaktadır.
İlde Organik Tarım Faaliyetleri olarak; Tarımsal ürünlerde verimlilik kadar, sürdürülebilirlikle doğaya zarar vermeden kalıntısız üretim tarzı da önem arz etmektedir.Bu konuda 869 çiftçi ailesi organik ürün yetiştiriciliği ile 2008 yılında 25.442 ton ürün elde etmiştir. Bu ürünlerin 12.394 tonu kuru-yaş üzüm, 3.347 tonu domates geriye kalan 9.701 ton ise biber, buğday, zeytin, nohut vb. dir.
Son yıllarda Manisa tarımında meydana gelen değişiklikleri inceleyecek olursak; ilde tarımsal üretimde birim alandan elde edilen ürünlerde genelde bir sorun yaşanmamaktadır. Ancak pamuk tütün gibi bazı ürünlerde azalma, buna karşın mısır, domates, kiraz, zeytin üretiminde artışlar söz konusudur. İl Müdürlüğü, İl Özel İdare, Sosyal yardımlaşma ve Dayanışma vakfı kaynaklı ve sivil toplum örgütleri ile (Ziraat Odaları, Birlikler vb.) müşterek çalışmalar yürütülmektedir. Alternatif tarımsal faaliyetler, hayvancılık ( arıcılık, saanen keçisi, koyunculuk vb. ), meyvecilik ( kiraz, ceviz, sofralık üzüm vb.) üzerinde hassasiyetle durulmaktadır.
Bağ alanları çekirdeksiz kuru üzümde doyum noktasına ulaştığından üzüm üretim fazlası pazarlamada sorunlarla karşılaşmaktadır. Bunun için sofralık, şaraplık üzüm üretiminin arttırılması yönünde projeler uygulanmaktadır. 2009 yılı içerisinde uygulanan tüm projeler kapsamında 131.000 adet zeytin ve bağ fidanı dağıtımı yapılmıştır.
Zeytin alanlarında, yeşil ve siyah zeytin sektöründe, tavuk eti ve yumurta üretiminde artışlar söz konusudur. Kanatlı hayvan yetiştiriciliğinde 566 işletme sayısı, 1000 civarında kümes mevcudu, Avrupa Birliği ihracat ön izin belgesi almış tesisi ile Manisa Türkiye genelinde ilk 5 sıraya girmektedir.
Zeytin alanlarında, yeşil ve siyah zeytin sektöründe, tavuk eti ve yumurta üretiminde artışlar söz konusudur. Kanatlı hayvan yetiştiriciliğinde 566 işletme sayısı, 1000 civarında kümes mevcudu, Avrupa Birliği ihracat ön izin belgesi almış tesisi ile Manisa Türkiye genelinde ilk 5 sıraya girmektedir.
Tarımsal üretimde örgütlenmeyi, sorunların çözümüne ulaşmayı sağlamak amacıyla ilde mevcut 16 adet üretici birliğinin (Süt Ürünleri, Tavuk Yetiştiriciliği, Kanola Üretimi, Üzümsü Meyveler, Yumurta Üretimi, Arıcılık, Köy-Koop, Tarımsal Kalkınma, Damızlık Sığır Yetiştiriciliği, Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiriciliği, Meyve Yetiştircileri, Sulama) mevcuttur
MANİSA İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
Manisa ili, Türkiye’nin batısında, Ege Bölgesinin, Kıyı Ege Bölümünde yer almaktadır. İl topraklarının büyük bir bölümü Gediz Havzası içinde, küçük bir bölümü de kuzey batıda Ege (Bakır çay) Havzası içinde bulunmaktadır. Manisa, coğrafi olarak 27º ve 29º doğu boylamları ile 38º ve 39º kuzey enlemleri arasında yer alır. İdari yönden, doğudan Uşak ve Kütahya, batıdan İzmir, kuzeyden Balıkesir, güneyden Aydın, güneydoğudan Denizli illeri ile çevrilidir (Harita 1). İlin yüzölçümü 13.810 km² dir. İl toprakları çok büyük bir ağırlıkla dağlar ve platolardan oluşmuştur. İlin uç noktaları doğuda; Selendi-Kürkçü köyü, batıda ; Merkez ilçe-Düzlem köyü, kuzeyde; Soma-Türkali köyü, güneyde; Sarıgöl-Aşağıkızlı çukur köyüdür.
Harita 1: Manisa Lokasyon Haritası
Manisa ili tarımsal potansiyeli ve tarımsal üretimi ile ülkemizin önde gelen illerindendir. Türkiye toplam tarımsal üretim değerinin yaklaşık % 6’sı Manisa’dan elde edilmektedir. 514.526 hektar tarım alanı mevcuttur. Bu alanın 345.666 hektarı sulanmayan, 168.860 hektarı sulanabilir arazidir (Grafik 1). Nüfus bakımından Türkiye'nin 12. büyük ili olan Manisa'da tarımla uğraşan nüfusun oranı % 43'tür. 96 tür bitki ve 15 tür kültür hayvanı yetiştiriciliği yapılmaktadır ( Manisa Tarım Master Planı, 2004).
Grafik1 : Manisa İlinin Sulanabilen ve Sulanamayan Tarım Alanları
Kaynak: Manisa Tarım Master Planı, 2004
İlin en verimli toprakları Gediz Ovası’nda toplanır. Gediz Ovası’nın Alaşehir Çayı Vadisi boyunca kuzey-batı yönünde uzanan doğu bölümü Alaşehir Ovası adıyla anılır. Bu bölümün uzunluğu 40 km., genişliği 10 km.’ dir. Ovanın ana Gediz Vadisi’nde kalan bölümleri doğudan batıya doğru sırasıyla Salihli-Turgutlu-Manisa ve kuzey istikametinde Bakırçay Ovası olarak adlandırılır.
Manisa, üretmiş olduğu tarımsal üretim değerleri ile Türkiye’de ilk üç il arasında yer almaktadır. Manisa ile özdeşleşmiş ürünlerin başında çekirdeksiz kuru üzüm ve tütün gelir. Türkiye’den ihraç edilen çekirdeksiz kuru üzümün %73-85’ini tek başına Manisa karşılamaktadır. Özellikle adını ülkemizden alan Türk tipi (Şark tipi-Oriyantal) tütün üretiminde de Manisa’nın benzer bir önemi vardır. Türkiye’den ihraç edilen tütünün %93’ü Ege Bölgesi’nde, bunun da %50’ye yakını Manisa’da üretilmektedir.
Tütün ve üzüm dışında Manisa’nın simgesi haline gelecek bir başka ürün de zeytindir. Son yıllarda zeytin dikim alanları hızla artmaktadır. Manisa, pamuk üretiminde de gerek verim gerekse kalite yönünden dünya ortalamalarının üzerindedir.
Manisa tarımının Türkiye tarımı içindeki yerine bakıldığında çekirdeksiz kuru üzüm, tütün, pamuk, zeytin ve kirazın önemli yer tuttuğu görülmektedir. Bu ürünler ihracat olarak büyük katma değer sağlayan ürünlerdir.
A)FİZİKİ ÖZELLİKLER
a)Jeolojik Yapı
Manisa ve çevresinde temeli paleozoyik yaşlı metamorfik kayaçlar oluşturur. Menderes masifi olarak adlandırılan temeldeki kayaçlar, bir çekirdek ve bunun üzerinde bir örtüden oluşmuş iki birim olarak düşünülmektedir. Çekirdek gnayslardan oluşmuştur. Bunlar gözlü gnayslar ve mavi gözlü gnaysların üzerinde şistlerden oluşmuş kalın bir örtü yer alır. Metamorfizma derecesi çekirdekten dışa doğru azalmaktadır. Metamorfik kayaçların üzerine mesozoyik yaşlı kireçtaşları gelir. Mesozoyik kireçtaşlarının üzerinde uyumsuz olarak neojenin karasal çökelleri ve Kula volkanik kayalarından bazaltlar yer alır.
En üstte Gediz Nehri ve yan derelerin getirdiği kuvaterner alüvyonları yer almaktadır. Manisa ve çevresinde temeli paleozoyik yaşlı metamorfik kayaçlar oluşturur. Menderes masifi olarak adlandırılan temeldeki kayaçlar, bir çekirdek ve bunun üzerinde bir örtüden oluşmuş iki birim olarak düşünülmektedir. Çekirdek gnayslardan oluşmuştur. Bunlar gözlü gnayslar ve mavi gözlü gnaysların üzerinde şistlerden oluşmuş kalın bir örtü yer alır. Metamorfizma derecesi çekirdekten dışa doğru azalmaktadır. Metamorfik kayaçların üzerine mesozoyik yaşlı kireçtaşları gelir. Mesozoyik kireçtaşlarının üzerinde uyumsuz olarak neojenin karasal çökelleri ve Kula volkanik kayalarından bazaltlar yer alır. En üstte Gediz Nehri ve yan derelerin getirdiği kuvaterner alüvyonları yer almaktadır.
Manisa ili güneyde dik bir topoğrafya sunan Spil dağı ile kuzeyde düzlük alanı oluşturan Manisa Ovası arasında yer almaktadır. Manisa’da bilinen en büyük fay Manisa Ovası ve Spil dağını sınırlayan faydır (Manisa Fayı). Bu fay batıda Gürle köyü ile Manisa arasında doğu-batı istikametinde; Manisa’nın doğusunda Manisa-Turgutlu karayolu boyunca KB-GD istikametinde uzanmaktadır. Gediz grabenini oluşturan fay sisteminin devamı olan bu fay olası aktif 50 özellik taşımaktadır. Fayın güney kesiminde eğimin yüksek olmasından kaynaklanan değişik boyutta pek çok heyelan gözlenmektedir (Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2008).
Harita 2: Manisa İli Deprem Haritası
Kaynak: Deprem Araştırma Dairesi, Ankara
b)Jeomorfolojik Yapı
İl doğal açıdan; kuzey ve kuzeydoğudan Demirci dağları ve uzantıları, doğudan Kula-Gördes-Uşak platoları, güneyden Bozdağlar, batıdan Spil dağı, Yamanlar dağı uzantıları, Menemen boğazı ve Yunt dağı uzantılarıyla sınırlanmış durumdadır.
Manisa il alanının çok büyük bir bölümü Gediz Havzası içinde kalır. Yalnızca Soma ve Kırkağaç yöreleri ile Yunt Dağının batısındaki kesimler Ege Havzasına girmektedir. Türkiye’nin Batı kesiminde, Ege Denizi’ne dikey olarak uzanan dağ sıraları arasında kalan il topraklarında birbirinden kesin çizgilerle ayrılabilen üç değişik yeryüzü şekli vardır. Bunlar dağlık ve sarp alanlar, ilin doğu, güney ve kuzeyinde, doğu-batı yönünde uzanan düzenli sıralar oluşturur. Batıya gidildikçe yükselti azalır.
Manisa’da dağların ovaları çevreleyen uzantıları tepelik ve dalgalı kesimleri oluşturmaktadır. Genellikle neojen yaşlı, kireç ve çakılca zengin madenlerden oluşan bu kesimler geniş alanlar kaplamaktadır. Bu kesimde platolar dizilmiştir. Tepelik ve dalgalı kesimlerde buralardaki madenlerin birbirleriyle bağlantısı zayıf olduğundan çok aşınma vardır. Çoğu yerde, doğal örtüyü oluşturan fundalıklar tarla açmak amacıyla yok edilmiş ve toprakta önemli ölçüde aşınmalar olmuştur. Yan dereler, ovalara yakın yerlerde büyük zararlar vererek toprakların verimsizleşmesine neden olmuşlardır.
Manisa ili; Gediz Havzasının % 73 ünü kaplamaktadır. Manisa ilinde, yeryüzü şekillerinin bütün biçimlerine rastlanmaktadır. Ama ilin alanının % 54’ ünü kaplayan dağlar ağırlıktadır. Bunu % 27,8’i ile platolar ve % 17.9’u ile ovalar izler (Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2008).
c)İklim
Ege Bölgesi içinde geniş bir alanı kapsayan Manisa’da, Akdeniz iklimi ile beraber karasal iklim özellikleri de egemendir. Ovalar ve ovaları çevreleyen vadilerde, karasal nitelikli Akdeniz iklimi görülürken, yüksek dağlık bölgeler ve platolar ile kuzey ve kuzeydoğusundaki dağlar ve platolarda karasal nitelikli ikliminin etkileri görülür.
Tablo 1: Manisa’nın yıllık ortalama iklim verileri
Ortalama Sıcaklık | |
En Sıcak Ay ve Ortalaması | Temmuz-28,2 |
En Soğuk Ay ve Ortalaması | Ocak-6,6 |
En Rutubetli Ay | Aralık |
Nemlilik Oranı (%) | 60,9 |
Yıllık Yağış Miktarı Ortalaması (mm) | 702,2 |
Yağışlı Gün Sayısı | 82,5 |
Don Yaşanan Gün Sayısı | 22,8 |
Kapalı Gün Sayısı | 47,2 |
(Güneş gözükmüyor, tamamen kapalı) | |
Açık Güneşli Gün Sayısı | 153,5 |
Parçalı Bulutlu Gün Sayısı | 164,3 |
Manisa’da yaz aylarında sıcaklık yükselirken, yağışlar kış aylarında yoğunlaşır (Tablo 2, Grafik 2) Ovaların çevresindeki dağlar, deniz etkisini kesecek kadar yüksek olmadığından ve denize dik konumlarından dolayı denizin etkisi batıdan doğuya doğru azalan ölçüde hissedilir. Ovalık kesimlerin ikliminde denize yakınlık nedeniyle yumuşama söz konusudur. Ancak Manisa şehri Manisa Dağı’nın etkisi altındadır. Dağın şehre bakan çıplak ve sarp yüzü yazın yakıcı, kışın dondurucu bir etki yapmaktadır
Manisa’nın büyük bölümünde karasal nitelikli Akdeniz ikliminin özellikleri egemen olduğundan yaz ayları oldukça sıcak geçer. Manisa merkezde, yılda ortalama olarak 162 gün yaz günü olarak tespit edilmiştir. Sıcaklığın sıfırın altına düştüğü, yıllık ortalama gün sayısı 26 civarındadır. Yıllık ortalama sıcaklık 17.5º C’dir.
Batı Anadolu Bölgesi, Akdeniz iklim tipinin yağış özelliklerini taşır. Yağışlar genelde kış aylarında görülürken yazlar kurak geçer (Tablo 1, Grafik 4,). Yılın ortalama 82 günü yağışlı geçmektedir. Ortalama yağış miktarı 713.6 kg.’ dir. Karla örtülü gün sayısı ortalama 3.4 olup, kar yüksekliği 23 cm. olarak tespit edilmiştir (Manisa Tarım Master Planı, 2004).
Tablo 2: Manisa İlinin 1970-2009 Yılları Arası Ortalama Yağışın Aylara Göre Dağılımı
Ortalama Yağış Periyodu | Ocak | Şubat | Mart | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık | Yıllık Toplam |
1970-2009 | 109.4 | 102.9 | 84.4 | 56.7 | 32.4 | 13.8 | 5.6 | 5.5 | 16.8 | 44.7 | 98.3 | 128 | 698.5 |
Grafik 3: Manisa İli (1970 – 2009 Arası) Yıllık Toplam Yağış Miktarları
Manisa ilinin yıllık toplam yağışın dağılımına bakıldığında önemli dalgalanmalar görülmektedir. En fazla yağış 1991 yılında meydana gelmiştir. 1991 yılından sonra düşüşler ve dalgalanmalar olmuştur. 2001 yılında yağışlar tekrar artmışsada, bu yıldan sonra önemli azalmalar olmuştur. Ancak yağışlar 2009 yılında önemli bir artış göstermiştir (Grafik 3)
Grafik 4: Manisa İlinin 1970-2009 Yılları Arası Ortalama Yağışın Aylara Göre Dağılımı
İl topraklarında yükselti ve yeryüzü şekillerine bağlı olarak iklim şartları değişiklik gösterdiğinden, ovalar ve vadilerde ender görülen kar yağışı dağlık ve yüksek kesimlerde daha fazla gerçekleşmektedir.Manisa’da yılda ortalama 11 günün sisli geçtiği tespit edilmiştir. Bunda Manisa’nın doğal şartları ve hâkim rüzgar hızının zayıf olması büyük rol oynar.
d)Bitki Örtüsü
İl alanında doğudan batıya gidildikçe toprak, iklim, topografya gibi çevre şartlarında yaşanan değişim bitki örtüsüne de yansımaktadır. Dağ kütlelerinin deniz etkisini kesmesi, Akdeniz iklimi ve karasal iklim bitki türlerinin iç içe bulunmasına neden olmaktadır.
Manisa il topraklarının % 46’sı orman ve makilerle kaplıdır. Geniş bir alanı kaplayan makiler dağların kuzey ve batı yamaçlarında yer alır. Ormanlar meşe, dişbudak, karaağaç, karaçam, kızılçam, ardıç, ahlat ve çınardan ibârettir. Ormanlar genelde 1000 m. üzerindeki yüksekliklerde bulunur. Yaygın maki türleri ise geniş yapraklı taş ıhlamuru, mastık, kocayemiş, funda, ladin, zeytin ve az miktarda da defne, kuşkonmaz ve üvezdir.
Bağlar ve zeytinlikler de geniş bir yer kaplar. İl topraklarının % 39.1’i ekili ve dikili arâzi, % 6.6’sı çayır ve meralardan, % 8’i tarıma elverişsiz alanlardan ibârettir. Son yıllarda, yüksek kesimlerdeki doğal bitki örtüsünü olumlu anlamda etkilemek ve ekonomik fayda sağlamak amacıyla, delice zeytin aşılaması, menengiçe antepfıstığı aşılaması, ceviz, kestane, fıstıkçamı yetiştiriciliği yaygınlaşmaktadır. Manisa’da bitki örtüsü bakımından farklılık gösteren bölgelerin başında Spil Dağı gelmektedir. Dağ üzerindeki milli parkta, 600 civarında bitki çeşidi belirlenmiştir (Manisa Tarım Master Planı, 2004).
e)Toprak
Manisa 1.381.000 ha lık yüzölçümü ile Türkiye’nin büyük illeri arasında yer alır. 1994 verilerine göre, il topraklarının %38 ‘i tarım arazileridir. Bu alan 456.429 ha dır. Arazi dağılımında görülebileceği gibi Manisa’nın sahip olduğu tarım arazisi, büyük bir potansiyele sahiptir. % 29 olan kullanılmayan arazi grubuna, yerleşim merkezleri, yollar, nehir ve göl yatakları ile ekonomik olarak tarım yapılmayan verimsiz araziler girmektedir.
Manisa’nın arazi yapısı itibarı ile, dağlık ve sarp alanları 749.883 ha büyüklüğündedir. Bunun genel yüzölçümüne oranı % 54 dür. Tepelik ve dalgalı alanlar 383.918 ha , oranı % 28; taban ve düz alanlar 247.199 ha, oranı % 18 dir.
Bu sınıflamaya tabii tutulan araziler 1.342.251 ha olup, yerleşim alanları, su yüzeyleri ve yollar sınıflandırma dışında kalmıştır. Bu sınıflandırılan arazilerin ilk 4 sınıfında tarım yapılabilir. Diğerleri tarım dışı arazilerdir.
I., II. ve III. sınıf topraklarda sulu ve susuz tarla tarımı yapılabilmekte lV. ve daha yüksek sınıflı topraklarda marjinal alan dediğimiz tarımsal faaliyete elverişli alanlarda zeytin, kiraz, kestane, ceviz ve antepfıstığı gibi sert doğa koşullarına karşı dayanıklı bitkiler yetiştirilmektedir (Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2008).
f)Hidrografya
Akarsular
İl sınırları içindeki akarsuların çoğu Gediz Havzası içinde, Soma ve Kırkağaç yöreleri ile Yunt Dağı’nın batı kesimlerini kaplayan küçük bir kısmı Ege havzası içinde yer almaktadır. Ege havzasının en önemli ana taşıyıcı akarsuyu, Kırkağaç ve Soma yakınlarından geçen Bakırçay’dır.Manisa il sınırları içindeki akarsuların çoğu Gediz havzasında, çok az bir kısmı Ege havzasında toplanmaktadır.
Gediz Irmağı Manisa’nın en önemli akarsuyudur. Gediz Irmağı; Salihli, Turgutlu, Manisa ve Menemen ovalarını geçtikten sonra Ege Denizi’ne dökülür. Toplam uzunluğu 386 km. olup, bunun 204 km.’ si il sınırları içinde bulunmaktadır.
Alaşehir Çayı: Sarıgöl ilçesinin güneyindeki Çal Dağı’nın yamaçlarından doğar. Gediz Nehri’ne birleştiği yere kadar uzunluğu 115 km.’ yi bulur. Salihli Ovası’nda Gediz Nehri’ne kavuşur.
Selendi Çayı: Gediz Irmağı’nın kuzeyden aldığı bir kol olan Selendi Çayı, ilin doğu sınırlarındaki Salhane Dağları’ndan kaynaklanır. Selendi Platosu’nu derin vadiler açarak geçer ve Tahtacı köyü yakınlarında Gediz’e kavuşur.
Demirci Çayı: Demirci’nin 13 km. doğusunda Demirci Dağları’nın güney yamaçlarından kaynaklanan Demirci Çayı, Adala’nın doğusunda Gediz Irmağı’na kavuşur.
Gördes Çayı: Demirci Dağları’nın güneyindeki Türkmen Dağı’ndan doğar. Gördes yöresinde birçok küçük dereyle beslenerek, Akhisar’ın doğusundan gelen Gördük (Medar) Çayı ile birleştikten sonra Kum Çayı adını a
Avşar Barajı: 43.5 m. yüksekliğinde ve toprak dolgu tipindeki baraj, 69 milyon m3 su depolamaktadır. Yüzölçümü 5.25 km2’dir.
Nif Çayı: Manisa Dağı ile Bozdağlar arasında kalan boğazdan ve Manisa Dağı’nın doğusundan kıvrılarak, İzmir-Bursa yolu üzerindeki köprü yakınlarında Gediz’le birleşmektedir.
Bakırçay Irmağı: Gölcük Dağları’nın doğu yamaçlarından kaynaklanan Bakırçay, Kırkağaç ve Soma yakınlarından geçerek, Kınık’ın kuzeyinde Yağcı Çayı ile birleşir.
Göller ve Barajlar: Manisa’da, Marmara adıyla bir doğal göl, Demirköprü, Avşar ve Sevişler adlarıyla da baraj gölleri bulunmaktadır. Gördes barajı ise yapım aşamasındadır.
Marmara Gölü: Manisa’nın tek doğal gölü olan Marmara Gölü, adını verdiği Gölmarmara ve Salihli ilçesi sınırları içinde yer alır. Tektonik çöküntü alanının sularla dolması sonucu oluşmuştur. Göl çevresi “Sulak Alan” olarak korunmaya alınmıştır.
Demirköprü Barajı: Baraj, tarımsal sulama alanı, taşkın kontrolü ve elektrik enerjisi üretimi amaçlı bir tesistir. Kış sularının bir bölümü, yapılan besleme kanalı ile Marmara Gölü’ne aktarılmaktadır. Uzunluğu 543 m. olan barajın, yüksekliği 74 m., yüzölçümü 47,66 km2 ve dolgu hacmi 4.300.000 m3’tür.
Sevişler Barajı: Zonlu toprak dolgu tipinde olan baraj 59.5 m. yükseklikte olup, 127 milyon m3 su depolama kapasitesine sahiptir.
Deliniş Çayı: Simav’ın 3 km. kuzeybatısında, Simav Dağları’nın güney yamaçlarından doğar.
Kum Çayı: Akhisar Ovası’nda Gördük (Medar), Gördes ve Kapaklı çaylarının birleşmesiyle oluşan Kum Çayı, Manisa’ya 5 km. mesafede Gediz’le birleşmektedir.
B)BEŞERİ ÖZELLİKLER
a)Nüfus
2007 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre il genel nüfusu 1.319.920 olup;
Türkiye toplam nüfusunun % 1.87’ü Manisa’da yaşamaktadır (Tablo 3, Grafik 5). Genel sıralamada, İl olarak 14. sıradadır.Toplam İl Nüfusunun % 63,72’si İl ve İlçe Merkezlerinde, % 36,27’si ise köylerde ikamet etkektedir.
Türkiye toplam nüfusunun % 1.87’ü Manisa’da yaşamaktadır (Tablo 3, Grafik 5). Genel sıralamada, İl olarak 14. sıradadır.Toplam İl Nüfusunun % 63,72’si İl ve İlçe Merkezlerinde, % 36,27’si ise köylerde ikamet etkektedir.
Manisa Türkiye genelinde olduğu gibi genç bir nüfusa sahiptir. Nüfusun % 54,6’sı 15-49 yaş grubu içerisindedir (www.manisa valiliği.gov.tr).
Tablo 3: Manisa İli Nüfus Gelişimi | ||||
SAYIM YILI | TOPLAM İL NÜFUSU | |||
1927 | 372.558 | |||
1935 | 426.237 | |||
1940 | 455.812 | |||
1945 | 472.789 | |||
1950 | 520.091 | |||
1955 | 562.155 | |||
1960 | 657.104 | |||
1965 | 748.545 | |||
1970 | 805.650 | |||
1975 | 872.375 | |||
1980 | 941.941 | |||
1990 | 1.154.418 | |||
2000 | 1.260.169 | |||
2007 | 1.319.920 | |||
2008 | 1.316.750 | |||
Kaynak: www.manisa valiliği.gov.tr
Grafik 5: Manisa İli Nüfus Gelişimi
Kaynak: www.manisa valiliği.gov.tr.
Yıllara göre Manisa nüfusuna bakıldığında sürekli bir artış göstermiştir. Nüfus artışın en önemli sebebi diğer bölgelerimizden göç almasıdır. Sanayinin de gelişmesiyle özellikle Türkiye’nin doğusundan alınan göçler nüfus artışına önemli etkisi olmuştur.
b)Tarihi
Manisa adının Yunanistan’da Teselya Bölgesi doğusunda, Magnesia’da yaşayan Magnetlerle ilişkili oldukları sanılmaktadır. Yunan tarihçilerine göre Magnetler Anadolu’ya gelerek, biri Büyük Menderes (Maiandro) diğeride Gediz (Hermos) kıyısında iki kent kurdular. Gediz kıyısında Sipilos dağının kuzey eteklerinde kurulan kent “Magnesia upo sipilo” adıyla anılmaktadır. Bu ad, Roma döneminde “Magnesia ad Sipylum” oldu. Manisa adı da Magnesia sözcüğünün değişime uğramasıyla bugünkü şeklini almıştır (www.manisa valiliği.gov.tr).
b)Sanayi
Antik Ege Uygarlıklarında, başat tarımsal ürün olan üzüm ve zeytine dayalı olarak şarap ve zeytinyağı üretimini Manisa imalat sanayinin öncüleri olarak kabul etmek mümkündür. Deri ve deri ürünleri, topraktan mamul gereçler, dokumacılık ve halıcılık, gıda maddeleri alanlarındaki üretimler Manisa’daki imalat sanayinin başlangıç sektörleri olmuştur.
Manisa bugün olduğu gibi, geçmişinde de hep tükettiğinden çok fazlasını üreten bir il olmuştur. Özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda hız kazanan sanayi bitkileri ve üzüm üretimi, bunların kısmen işlenerek ihraç edilmesi, Manisa’nın iktisadi yapılanmasında anahtar rol oynamıştır.
Cumhuriyet döneminde ilde; un, zeytinyağı, pamuk, kösele, susam yağı, zeytin, halı ipliği, halı, kilim, meyan kökü, tahan, helva gibi çoğu ihracata yönelik ürünler üretilmiştir. 1957 yılında işletmeye açılan Soma Termik Santrali ve 1960 yılında hizmete giren Demirköprü Hidroelektrik Santrali imalat sanayindeki gelişmeleri hızlandırmıştır.
1963 yılında Manisa Organize Sanayi Bölgesi (M.O.S.B.) kuruluş çalışmalarına başlanmış, 1970 yılında hizmete sokulmuştur. İlin sanayi alanındaki gelişiminde, Organize Sanayi Bölgesi ve Küçük Sanayi Sitelerinin varlığı ve rolü tartışmasızdır.Manisa’da sanayi, Cumhuriyetin ilk yıllarında gıda, dokuma ve deri gibi sanayi dallarında yoğunlaşmışken, 1970’li yıllarda tarımsal ağırlıklı sanayi yapısı değişmeye başlamıştır. 1980’li yıllardan sonra üretim çeşitliliği çoğalmış, 2000’li yıllara gelindiğinde uluslar arası piyasalara hitap eden tarıma dayalı sanayi ürünleri yanında diğer sanayi ürünlerinin de üretimi ilde önemli büyüklüğe ulaşmıştır.
Manisa Organize Sanayi Bölgesi, imalat sanayinde yoğunlaşmayı sağlayarak, çeşitliliği ve sektörel zenginliği de beraberinde getirmiştir. M.O.S.B’de; demir çelik, dokuma ve giyim, elektronik, elektrikli ev aletleri, gıda, kimya, orman, inşaat, otomotiv yan sanayinde faaliyet gösteren birçok firma üretimleriyle bölge sanayi ve ticaret yaşamına can vermektedir.
3 kısımdan oluşan M.O.S.B.’de; I. Kısım 174 hektar, II. Kısım 150 hektar, III. Kısım 185 hektar büyüklüğündedir. IV. kısım; teknoloji yoğun alanlarda yatırım olanakları yaratmak, araştırmacı ve vasıflı kişilere iş imkanı yaratmak, teknoloji transferine yardımcı olmak ve yüksek/ileri teknoloji sağlayacak yabancı sermayenin ülkeye girişini hızlandıracak teknolojik altyapıyı sağlamak amacıyla “teknopark” olarak düşünülmektedir.
Manisa, yer altı kaynakları alanında da tür ve rezerv olarak zengin bir ildir. En önemli yer altı zenginliği linyit kömürüdür. Bunun dışında bitümlü şist, uranyum, asbest, ditsen, feldspat, kaolen, mermer, perlit, titan, zeolit, zımpara, altın, antimuan, bakır-kurşun-çinko, civa, demir, manganez ve nikel madenleri rezervleri de belirlenmiş olup, bir bölümünde işletmecilik yapılmaktadır (Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2008).
c)Ticaret
Zengin tarımsal ürünleri, demir ve karayolu üzerinde bulunması nedeniyle ticaret ve sanayi merkezi olarak geniş bir alana egemen olan Manisa karayolu ulaşımının gelişmesiyle birlikte bu özelliğini yitirmiş ve İzmir’in etki alanına girmiştir. 1997 yılından itibaren büyük sanayi kuruluşlarının merkezlerini Manisa’ya taşımalarıyla ticari hayatta canlanma gözlenmiştir.
1930’lu yıllarda Manisa genelinde 1677 adet toptan ve perakende ticaretle uğraşan bulunmaktaydı. Aynı yıllarda ilde 6 adet şirketin faaliyette olduğu görülmektedir. Manisa’daki ilk limited şirket 1960 yılında kurulmuştur. Globalleşme ve işlerliği artan serbest piyasa ekonomisi ile birlikte 1980’li yıllara girildiğinde Manisa genelinde 136 adet anonim, 137 adet limited, 212 adet kolektif olmak üzere toplam 520 adet ticari şirketin faaliyet gösterdiği gözlenmiştir. 1990’lı yıllarda anonim şirket sayısı 175’e, limited şirket sayısı 380’e, kolektif şirket sayısı 181’e, komandit şirket sayısı da 50’ye çıkmıştır. 1999 yılı verilerine göre ise anonim şirket sayısı 539, limited şirket sayısı 3563, kolektif şirket sayısı 168, komandit şirket sayısı 40 olarak saptanmıştır.
2005 yılı verilerine göre ise 649 adet anonim, 4458 adet limited, 147 adet kolektif, 32 adet komandit şirket ile 985 adet kooperatif ve 88 adet banka faaliyet göstermektedir.
1908 yılında kurulan Manisa Ticaret Odası, bugün 20 Meslek grubunda 4500`ü aşan üyesiyle kendi imkanlarıyla gerçekleştirdiği 5.000.000. m2 alanı aşan Organize Sanayi Bölgesiyle, bölge ekonomisini yönlendiren önemli bir Ticaret ve Sanayi Merkezi konumundadır
Manisa Ticaret Odası’nı 1923’te kurulan Akhisar Ticaret Odası, 1960’ta kurulan Demirci Ticaret Odası, 1965’te kurulan Soma Ticaret Odası, 1974’te kurulan Alaşehir Ticaret Odası ve 1975’te kurulan Gördes Ticaret Odası izlemiştir. Ticaret odalarının ismi daha sonra sanayi ve ticaret odaları olarak değişmiştir (Manisa Sanayi ve Ticaret Odası).
d)Ulaşım
Manisa ilde 779 köye 4923 km yol ile hizmet verilmektedir. Yolların 3403 km.si asfalt, 922 km.si stabilize, 385 km.si tesviye edilmiş yol ve 213 km.si ise ham yol olarak kullanılmaktadır. Bu durum toplam köy yollarının %69.1 oranında asfaltlanmış , % 18.7 oranında stabilize olarak kullanıldığını göstermektedir.Köy yollarının %87.8’lik bölümünde ulaşım sorunu bulunmamaktadır.
Gelişmişlik ölçütü olarak asfalt yol uzunluğunun, yol ağı içindeki büyüklüğü ilçelere göre farklılaşmaktadır. Asfaltlanmış yol bakımından en iyi durumdaki ilçe Turgutlu İlçesidir. Burada köy yollarının %94’ü asfaltlanmıştır. İkinci sırada %90 ile Saruhanlı ilçesi Üçüncü sırada ise % 89 oranla Gölmarmara gelmektedir. Merkez İlçe %80 oranla beşinci sırada, % 56 oranla ise Selendi ilçesi son sırada yer almaktadır.
Manisa İli İzmir’e dolayısıyla limana 36 km karayolu ve 65 km demir yolu ile bağlıdır. İzmir’den gelen demiryolu biri kuzeye (Balıkesir-Bandırma) diğeri doğuya (Uşak-Afyon-Ankara) olmak üzere hatta ayrılır. Manisa ayrıca kara yolları ile Akhisar üzerinden Balıkesir, Bursa ve İstanbul İllerine Bergama-Çanakkale olmak üzere Kuzey Ege kesimine, Turgutlu-Uşak-Afyon üzerinden Ankara’ya ve oradan diğer illere bağlanır.
İl sınırları içinde 265 km demiryolu, 1093 km karayolu ağı bulunmaktadır. Ayrıca asfalt, stabilize, tesviyeli, ham yol ve TCK yolu olmak üzere toplam 5938 km köy yolu vardır (www.manisavaliliği.gov.tr).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder